Human papilloma virüs ya da kısa adıyla HPV, zarfsız bir DNA virüsüdür. 200’ün üzerinde tipi tanımlanmıştır. Bu tiplerden yaklaşık 40 tanesi anogenital sistemde enfeksiyona yol açar. Bu enfeksiyon sonucu iyi huylu (genital siğiller-kondilomlar) veya kötü huylu rahim ağzı kanseri veya anüs kanserine yol açabilirler. Özellikle 16 ve 18 numaralı HPV, DNA tipleri serviks kanserlerinin %70’inden sorumludur. 6 ve 11 numaralı tipler ise genital siğillerin %90’ından sorumludur.

Cinsel yolla bulaşan ve sıklıkla görülen bir hastalıktır; ABD’de yılda yaklaşık 6 milyon kişi HPV ile enfekte olmaktadır. HPV birçok şekilde bulaşabilir. Ciltte gördüğümüz siğillere yol açan tipler kontamine yüzeylerden veya eşyalar aracılığıyla bulaşabilir. HPV ile enfekte bir annenin doğum yapması sonucunda bebekte enfeksiyon görülebilir. Ancak rahim ağzı lezyonlarına veya rahim ağzı kanserine yol açan tiplerin % 99’undan fazlası cinsel yolla bulaşmaktadır. HPV ile temas sonrası ortalama 3 ay içerisinde lezyonlar ortaya çıkar. Ancak kuluçka süresi 3 hafta ile 2 yıl arasında değiştiği için 2 yıl içinde herhangi bir zamanda da çıkabilir veya tekrarlayabilir. En çok görülme yaşı 25 yaş civarıdır. Erişkin bir kadının yaşam boyu HPV ile enfekte olma oranı %80 civarındadır.

Düşük riskli HPV’lerden 6 ve 11 tipi virüsler yine klinik olarak hastaların şikayetle başvurdukları türlerdir. Bunlar siğil oluştururlar ve bu siğiller kanser değildir. Korkulmasına gerek yoktur. Bazı kanser türleri siğil gibi görünebilir ancak siğil değildir.

Korunma yöntemleri bu hastalıkta kısıtlıdır. Tek eşlilik riski azaltabilir. Partner sayısı arttıkça risk artmaktadır. Prezervatif (kondom) gibi barier kontrasepsiyon yöntemleri genital bölgeyi tamamen örtmediği için mutlak bir koruma sağlamaz; ancak enfeksiyon riskini %60 oranında azaltır. Spermisidal jel kullanımı riski azaltabilir. HPV aşıları, virüsün bulaşma riskini %100’e yakın oranında azaltır.

HPV virüsünü tedavi edici bir ilaç şuan yoktur. İmmün sistemimizin güçlü olması, bu virüsü yok etmede önemlidir. Sigara içmek virüsün kalıcı olması yönünden önemli bir risk faktörüdür. Bundan dolayı sigara içmeyi bırakmak gerekmektedir. HPV enfeksiyonlarının %70’i ilk 1 yıl içerisinde, %90’ı ise 2 yıl içerisinde kendiliğinden tamamen temizlenir. Geriye kalan %10’luk bölümde ise hastalık devam eder. Bu gruptaki hastalar kanser gelişimi açısından riskli gruptur.

Hastalar öncelikle sakin olmalıdır ve bunun kesinlikle kanser anlamına gelmediğini bilmelidir. Eğer tespit edilen HPV tipi yüksek riskli ise kolposkopi dediğimiz kamera sistemi olan bir mikroskopla rahim ağzını incelemek gereklidir. Rahim ağzında gördüğümüz lezyon yüksek dereceli ise biyospi alınır ve patolojik incelemesi yapılır.

ASC-US, LSIL, ASC-H, HSIL ve AGC anormal smear sonuçlarıdır ve ileri araştırma yapmak gerekir. Kolposkopi dediğimiz kamera sistemi olan bir mikroskopla rahim ağzı incelenir. Rahim ağzında gördüğümüz lezyonlardan biyospi alınır ve patolojik incelemesi yapılır.

ASC-US smear anormalliklerinde yaklaşık %50, LGSIL’de yaklaşık %85, ve HGSIL’de de %90 oranında yüksek riskli HPV saptanmıştır. Rahim kanserlerinin ise %99,9’undan HPV DNA sorumludur.

Rahim ağzında oluşan lezyonlar eğer düşük dereceli ise (CIN 1) tedavi gerektirmez. Ancak yüksek dereceli (CIN 2-3) ise LEEP veya konizasyon (rahim ağzını kısmi çıkarma), kriyoterapi (dondurularak), lazer veya koter ile yakılarak tedavi edilebilir. Yüksek dereceli lezyonların ileride tekrarlama riski olduğu için sıkı takip gereklidir. Vulvada (dış kadın genital organını) kondilomlar (siğiller) koterize edilerek veya bazı kremlerle tedavi edilebilirler.

HPV DNA aşıları Quadrivalan (dörtlü aşı:6,11,16 ve 18 tipler) ve bivalan (ikili aşı:16 ve 18) olmak üzere 2 çeşit olarak bulunmaktadır. Bu iki aşı için ideal aşılama yaşı mümkünse seksüel ilişki öncesi olmak üzere kız ve erkek çocukları için 11-12 yaştır. 11-12 yaşında aşılanmamış kişiler için 26 yaşına kadar “catch-up” aşılama yapılabilir. Ayrıca 45 yaşa kadar kadınlarda yapıldığında aynı etkinin var olduğu gösterilmiştir. Ülkemizde her iki aşı için sağlık bakanlığının onayı vardır. Bu aşıların HPV 16 ve 18’e bağlı prekanser lezyonlara karşı koruyuculuğu %97-100, siğillere karşı etkinliği %99 olarak saptanmıştır. Her iki aşının da etkili olabilmesi için üç doz olarak kas içerisine (kol veya kalçadan) yapılmalıdır. Dörtlü aşı aşının ilk dozu yapıldıktan sonraki 2’nci ve 6’ncı aylarda tekrarlanmalıdır. İkili aşı ise ilk dozdan sonraki 1’inci ve 6’ncı aylarda tekrarlanmalıdır. Gebelerde aşılama programına başlanmamalıdır. İlk doz yapıldıktan sonra gebe kalındıysa gebelik sonrası sıfırdan başlanmalıdır. İki doz yapıldıktan sonra gebelik söz konusu ise üçüncü doz emzirme döneminde doğumdan sonraki 6’ncı haftadan itibaren güvenle yapılabilir. Gebe olduğu bilinmeden aşı yapılmış ise gebeliğin sonlandırılmasına gerek yoktur; doğumsal özür artışı gösterilmemiştir. Emzirme döneminde güvenle yapılabilir.